Quidquid Discis, Tibi Discis

Yeni bir blog sayfası açarken en zorlu süreçlerden birisi, blog sayfasına bir "adres" bulma aşamasıdır. Daha önceki blog sayfasında böyle bir sorunum olmamıştı, kendi kullanıcı adıma olan sayfalar dünyanın her yerinde büyük ihtimalle bana ait. Ne zaman bir domain ya da e-mail hesabı alacak olsam, kendi kullanıcı adım "uygun" bir pozisyonda beni bekliyor. Ama bu kez durum farklı oldu. Bu kez bir format üzerinden yazmayı düşünüyordum ve bu formata uygun isim bulmak hiç de kolay olmadı. Sonra aklıma birden bire "fi tarihi" deyimi geldi. Hepimizin günlük hayatta bir şekilde kullandığını düşündüğüm bu tanımın blog sayfam için ideal olduğuna kanaat getirdim. İyi ama, günlük yaşamda da kullanılan bu "fi tarihi" deyimi nereden gelir, tam olarak neyi simgeler, ne zamandan beri kullanılır hiç merak etmediniz mi?? Evet çok merak ediyorum ama bizleri aydınlatan kimse olmadı bu güne kadar diyorsanız sizleri yazının devamına davet ediyorum...

Fi tarihi öncelikle bize yabancı kaynaklardan geçmiş bir çeviri-deyim değil. Bu Türk/İslam medeniyeti içerisinde ortaya çıkmış ve şekillenmiş bir deyim. Bu noktada, "fi" teriminin üç farklı açılımı olduğu için üç farklı tez var ortada. Tezlerden ilki, "fi" harfi arapçada -de/-da ekidir (örnek; filhakika, filvaki) ve "fi tarihi" deyimi de (.... tarihinde) gibi bir anlama bürünür. Bir şekilde bilinmeyen bir tarihi simgeler ama bu bilinmeyeni açıklayıcı ek bilgiler kullanılması gerekir.. Ben şahsen bu tanımın arapçadaki -de/-de ekinden günümüze ulaştığına pek ihtimal vermiyorum..

Diğer görüş; Türk/İslam medeniyetlerinde bilim adamlarımız, bilinmeyen bir durumu simgelemek için çoğunlukla yunanca/latince harfler kullanmışlardır. Hepimiz biliriz aslında matematik derslerinden bu durumun ne kadar yaygın olduğunu. Nerede bir bilinmeyen var, yapıştır hemen bir alfa, beta ya da ipsilon.. Al sana derin bilimsel görünüm içeren basit bir matematik denklemi.. İşte bu aşamada, bilinmeyen zamanları simgelemek için de bizimkiler "phi" harfini (-fi diye okunur) uygun görmüşler ilk başta. Bu "phi" dediğimiz harf matematikte "pi" sayısı da olabilir ya da meşhur altın oran efsanelerinde geçen "phi" harfiyle de aynı olabilir ama konumuz bu değil. Zaman içerisinde bilinmeyen tarihleri simgelemek için, fi tarihi deyimi kullanılagelmiş diye düşünülmektedir..

Fi tarihi deyimi ile ilgili son görüş ise; Osmanlıca'dan kalma bir deyim olduğu yönündedir. Osmanlıca'da tarih atılırken tarihin başına "fi edatı" atılırdı. Örneğin resmi yazının altına -fi 12 rebiülevvel 238- şeklinde tarih atılırdı.. (Fi edatı, herhangi bir zaman kavramı ile birlikte kullanıldığında, o zaman zarfında gibi bir anlam katar.. Mesela -an edatı kullanılmış olsa, o tarihten sonrasını ya da tekrarlayan zaman dilimlerini tanımlar..) İşte bu noktada fi tarihi deyimi, tarihin bir zamanlar fi edatı ile yazıldığı zamanları anlatmak için kullanılır. Taaa bir zamanlar, hani tarihin fi ile başlayarak yazıldığı zamanlar anlamındadır..Tabi zaman içerisinde, bütün çok eski zaman dilimlerini ifade etmek için kullanılmaya başlanmıştır.

Bilinmeyen ile ilgili bildiklerini blog sayfasına yazmak benden, içlerinden birini beğenip seçmesi sizden..